Dünyada iklim krizinin etkisini giderek daha fazla hissedildiği[1]ve bir tür olarak insanlığın yaşayabileceği bir dünyanın korunabilmesi için “kısa ve hızla kapanan bir fırsat penceresinin kaçırılmasına”[2] giderek yaklaşıldığı günümüz dünyasında doğanın korunması[3] ihtiyacı giderek daha fazla fark edilmektedir.
Geç olarak nitelendirilebilecek olmakla birlikte Türkiye’de de doğanın korunması talepleri giderek güçlenmekle birlikte uygulamada durumun “henüz” doğa lehine işlemediği söylenebilecektir. Gerçekten de Marmara Denizine akıtılan atıklar, denizdeki gırgır ve trol gibi tekniklerle yapılan balıkçılık faaliyetlerine bağlı olarak biyoçeşitliliğin kaybı ve iklim değişikliğine bağlı olarak deniz sıcaklığının artması sebebiyle denizde 2020 yılının kasım ayında oluşmaya başlayan ve 2021 yılının yaz aylarında büyük alanları kaplayan “müsilaj” sorunu Türkiye’de işlerin doğa lehine işlemediğine dair en büyük göstergelerden biridir.[4] Marmara Denizi doğasının reddedilemez ve insanın estetiğini etkiler bir biçimde bozulması sebebiyle müsilaja yoğun bir biçimde müdahale edilmiş ve şimdilik bu sorun bastırılmıştır. Ancak müsilaj tehlikesi halen güncelliğini korumaktadır.
Bir diğer yakın tarihli örnek ise Brezilya donanmasına ait “Nae Sao Paulo” isimli ve özellikle de insan sağlığı çok tehlikeli bir madde olan “asbest” yüklü olan geminin sökülme işlemi için Brezilya’dan İzmir Aliağa Limanına getirilmesine izin verilmesidir. Buradaki temel sorun, hali hazırda asbest yüklü olan bir geminin sökülmesi işlemi sırasında daha da fazla asbest yayacağı ve buna bağlı olarak oluşacak çevresel kirliliğinde ciddi bir halk sağlığı sorununa yol açacağı gerçeğidir. Ancak söz konusu halk sağlığı riskine dayanılarak verilen siyasi mücadele neticesinde ilgili izin işlemi daha gemi ülkenin karasularına girmeden iptal edilmiştir.[5]
Asbestli gemi ve müsilaj sorunlarının ortak özelliği ise ikisinde de çevreye bağlı sorunun reddedilemeyecek kadar açık hale gelmesi üzerine ilgili soruna müdahale edilmesidir. Benzer bir örnek de dünyanın farklı ülkelerin atıklarının ithal edilerek Adana ve Mersin şehir sınırları içerisindeki bölgelere atılmasıdır. Greenpeace raporlarına göre İngiltere’nin plastik atıklarının yaklaşık %40’ını alan Türkiye, Avrupa Birliğinden en çok çöp ithal eden ülke konumunda.[6] İthal edilen çöplerin fazla gündem olmasıyla birlikteyse yollara taşan çöpler toplanmaya çalışılarak çevresel soruna “müdahale” edilmiştir.[7]
***
Yazının devamını Hukuk Defterleri’nin 37. sayısında okuyabilirsiniz.
[1] David Rocks, “Europe Is Living Through Its Worst Heat Wave Since the Renaissance”, Bloomberg, 1 Eylül 2022, https://www.bloomberg.com/news/features/2022-09-01/2022-europe-heat-wave-sets-weather-records?leadSource=uverify%20wall, e.t. 18.09.2022.
[2] IPCCC, Climate Change 2022; Impacts, Adoptation and Vulnerability, Summary for Policymakers, s. 35
[3] Doğa ve çevre kavramları birbirinden farklı olup doğa dünya ekosistemine ait fenomenlere referans verilmek amacıyla kullanılırken çevre insanın doğa ve onun dışındaki bütün çevresel unsurlarına gönderme yapmaktadır. Ancak bu yazının amaçları doğrultusunda insan çevresinin korunması ile doğanın korunması eş anlamlı kavramlar olarak ele alınacaktır.
[4] Akgün İlhan, “Fiziksel ve Yönetimsel Boyutlarıyla Müsilaj Meselesi”, Yeşil Siyaset, 21 Temmuz 2021, https://yesilsiyaset.org/sayilar/fiziksel-ve-yonetimsel-boyutlariyla-musilaj-meselesi/, e.t. 18.09.2022.
[5] Diken, “Mücadele Sonuç Verdi: Asbestli Geminin Girişine İzin Verilmeyecek”, 26 Ağustos 2022, https://www.diken.com.tr/bakan-kurum-duyurdu-asbestli-geminin-girisine-izin-verilmeyecek/, e.t. 18.09.2022.
[6] Greenpeace Türkiye, “Türkiye Yine Avrupa’dan En Çok Plastik Çöp Alan Ülke Oldu”, 26 Nisan 2021,https://www.greenpeace.org/turkey/basin-bultenleri/turkiye-yine-avrupadan-en-cok-plastik-cop-alan-ulke-oldu/, e.t. 18.09.2022 ; Greenpeace, Trashed: How the UK is Still Dumping Plastic Waste on the Rest of the World, s.8, https://www.greenpeace.org.uk/wp-content/uploads/2021/05/Trashed-Greenpeace-plastics-report-final.pdf, e.t. 19.09.2022.
[7] Bahar Ünlü, “İthal çöp bertarafında yılan hikayesi: Görünenlerin ‘kabası’ alındı, yenileri yığılıyor, zehri Akdeniz’e dökülüyor”, Yeşil Gazete, 27 Mayıs 2022, https://yesilgazete.org/ithal-cop-bertarafinda-yilan-hikayesi-gorunenlerin-kabasi-alindi-yenileri-yigiliyor-zehri-akdenize-dokuluyor/, e.t. 19.09.2022.