A. Genel Olarak

Suçla mücadele öteden beri değişime ve gelişime uğrayan bir alandır. Ceza yaptırımı uygulanan hareketler zaman içerisinde çeşitlenmiş, bir zarar meydana getiren hareketlerin yanı sıra yalnızca bu zararı meydana getirme ihtimali olan, zararı önceleyen, “tehlikeli” hareketler de cezalandırılmaya başlanmıştır. Bu yaklaşım ile ortaya çıkan tehlike suçları cezalandırma aşamasını öne çekmektedir. Böylece belirli hareketler, yalnızca zararı meydana getirme potansiyelleri sebebiyle cezalandırılmaktadır. Soyut tehlike suçlarında bu potansiyel kanunen kabul edilmekte, yani hareketin somut olay bakımından bir zarar meydana getirip getirmediği denetlenmemektedir. Somut tehlike suçlarında ise hareket sebebiyle ancak belirli bir tehlikenin meydana gelmesi halinde ceza verilmektedir. Özellikle tipik hareketin bir düşünce açıklaması yani bir “ifade” teşkil ettiği suçlar bakımından, tehlike suçlarının düzenlenişi ifade özgürlüğünün korunmasını yakından ilgilendirmektedir. Bu suç tiplerinden birini Türk Ceza Kanunu’nun (“TCK”) 215. maddesinde düzenlenen “suçu ve suçluyu övme suçu” oluşturmaktadır.

Suçu ve suçluyu övme suçu TCK m. 215’te “İşlenmiş olan bir suçu veya işlemiş olduğu suçtan dolayı bir kişiyi alenen öven kimse, bu nedenle kamu düzeni açısından açık ve yakın bir tehlikenin orta- ya çıkması hâlinde, iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” şeklinde düzenlenmiştir.

İfade özgürlüğü, yalnızca hoşa giden veya beğenilen değil aynı zamanda rahatsız edici, şok eden ve hoşa gitmeyen düşünce açıklamalarını da korumaktadır. Ancak bireyleri suç işlemeye yönelten, şiddet çağrısında bulunan ifadelerin bu korumadan ne ölçüde yararlanabileceğini tespit etmek kolay değildir. TCK m. 215, bu tartışma kapsamında değerlendirilmesi gereken suçlardan birini oluşturmaktadır. Aşağıda suç tipinin ilgili unsurları, ifadenin cezalandırılabilmesi için sağlanması gereken koşullar bağlamında açıklanacaktır.

B. Suçun veya Suçlunun Övülmesi

1. Övme Kavramı

Övmenin sözlük anlamı, “birinin veya bir şeyin iyiliklerini, üstünlüklerini söyleyerek değerini yüceltme, methetme”dir. Suçu ve suçluyu övme suçu bağlamında ise övme, suç olarak öngörülen hareketi meşru gösteren, bu hareketin yapılmasını destekleyen, hareketin yasaklanmasının yanlış olduğunu belirten her türlü ifadedir.

İşlenen bir suçun övülmesi, gerçekleştirilen hareketin hukukla çatıştığını inkâr etme veya hukuka uygun olduğu yönünde bir bilinç yaratma fonksiyonuna sahiptir. Benzer şekilde bir kişinin işlediği suç üzerinden övülmesi, yine suç teşkil eden hareketin meşru olduğuna dair bir algı oluşturmaktadır. Bireylerin suç teşkil eden hareketlerin meşru olduğu yönünde bir bilinç geliştirmeleri ise, bu hareketleri işlemeleri bakımından mevcut psikolojik engellerin ortadan kaldırılmasına sebep olmakta, böylece suç işlenme olasılığını artırmaktadır. İşte bu sebeple işlenen suçun ve işlediği suç sebebiyle bir kişinin övülmesi, bireyleri suç işlemeye yönlendiren bir etkiye sahiptir ve suç işlenmesi yönünde bir tahrik olarak nitelendirilmektedir. Ancak bu etki, TCK m. 214’te öngörülen “suç işlemek için tahrik” hareketi kadar doğrudan gerçekleşmemektedir. TCK m. 214’te düzenlenen suç işlemeye tahrik suçunda bireyler doğrudan suç işlemeleri için doğrudan yönlendirilmekteyken, m. 215’te düzenlenen suçu ve suçluyu övme suçunda işlenen suçlar meşru gösterilerek daha dolaylı bir yönlendirme yapılmaktadır. Bu sebeple suçu ve suçluyu övmenin “suç işlemeye dolaylı tahrik” niteliğinde olduğu kabul edilmektedir.

***

Yazının devamını Hukuk Defterleri’nin 36. sayısında okuyabilirsiniz.

Aslı Ekin Yılmaz / Arş. Gör., Türk-Alman Üniv. Hukuk Fak.